Сахабалардан Бәшир ибн Сағдтың қызы мен Нұғман ибн Бәширдің қарындасы әңгімелеуде: Анам Амра бинту Рәуаха (р.а.) мені шақырып, етегіме екі уыс құрма салып берді де: – Қызым, бұл әкең мен нағашы ағаң Абдулла ибн Рәуаханың тамағы, апарып бере ғой, – деді.

Расулалла (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) бір күні шын ықыласпен айтылған кәлима-и шәһадаттың ақыретте мүмин таразысының оң жақ басын қалай ауыр басатынын былай деп түсіндірді: «Алла тағала Қиямет күні үмметімнің ішінен бір адамды сықаса жиналған халықтың арасынан шығарып алып, оған қатталған тоқсан тоғыз дәптерді көрсетеді. Әр дәптердің үлкендігіне кім де болса бас шайқап таңырқай қарайды. Алла тағала әлгі адамнан: – Мына дәптерде жазылғандарға не айтасың? Менің жазушы періштелерім саған қиянат жасамап па? – деп сұрайды. Құл: – Уа, Раббым! Жоқ, әрине. Бәрі де дұрыс, – дейді.

Пайғамбарымыздың (саллаллаһу аләйһи уә сәллам) заманында арабтардың көпшілігі қара танымайтын.

Хадистегі әу баста қолданылған сөз тұтас ұмытылған болса ғана осындай жолды сынап көру керек.

Ислам дінінде мұсылмандардың тұрмыс-тіршілігінде хадистің алатын орны мен маңызын сахабалар әсте естерінен шығармаған.

Шындығында, сол дәуірде өтірікпен күрес пәрменді түрде жүргізілді.

Риуаяттардың дұрыс-бұрыстығын асқан мұқият-тылықпен тексеріп барып, өздерінен кейінгілерге жеткізген.

Аллаһ елшісінің (саллаллаһу аләйһи уә сәллам) пайғамбарлық міндетін орындау барысында уағыздаған ақиқаттарына Құран кәрім ерекше назар аударған.

Сахабалар сүннеттің маңызын жете түсініп, өздері орындап қана қоймай, оны басқаларға жеткізіп, таратудың маңыздылығына да барынша сенген.

Сүннет – Расулаллаһқа қауыштыратын алтын қақпа әрі әр ғасырдағы адамдарды Исламның бақ-берекесіне бастайтын құтты жол.

Сүннеттің тағы бір қызметі – астарлы мәнде келген мәселелерге түсіндірме жасаумен қатар қысқаша баяндалған жайттарды кеңінен ашып түсіндіруі.

«Сүннет» сөзінің сөздіктегі мағынасы «қандай да бір істің барысы, жақсы немесе жаман, белгілі бір мәні бар жол» дегенді білдіреді.

Сүннет – Құран кәріммен бірге алғанда Исламның қос діңгегінің бірі. Сүннет пен хадис болмаса, Исламды түсіну мүмкін емес.

Тарих – ғылымның бір саласы. Бір қарағанда, бас қатыратын түгі жоқ, өте қарапайым болып көрінеді. Бірақ оған тереңірек үңілсек, оның өте күрделі ғылым саласы екенін байқаймыз.

Мұғжизаны, оны жаратушыны не мұғжиза көрсеткен пайғамбарларды жоққа шығарудың адамға келтірер ешбір пайдасы жоқ.

Мұғжиза – пайғамбарлықты дәлелдеу, кәпірлердің қыңырлығын жұмсарту не мүміндердің иманын күшейту үшін Аллаһ жаратқан таңғажайып құбылыстар.

Болашақты болжамақ түгілі, өзі өмір сүрген кездегі оқиғаларды бүге-шігесіне дейін зерттеп білудің өзі адамға оңай шаруа емес.

Қоғамның негізгі тірегі – «жан-жақты жетілген жеке тұлға». Ал оны тәрбиелеп шығару үшін тәрбиелеушінің мейлінше жетілген мінез-құлқы мен қабілеті болуы керек.

Көркем мінез-құлық адамның табиғатына егілген дән секілді. Ол – саф жан дүниенің сыртқа көрініс беруі, кіршіксіз таза жаратылыстың бүр жарып, шешек атуы.

Көре білген, түсіне білген адам үшін кісінің бет-әлпеті – жан дүниесін көрсететін айна тәрізді.

Ұлы мақсаттар мен асқақ ойлар жан дүниесін жегідей жеп тыным бермеген адам ертелі-кеш өз ой-пікірін сыртқа шығарады әрі өзін қолдайтын жақтастар іздейді.

Дұшпандары оны «өтірікші» деп айыптап яки әкелген дінін жоққа шығара алмаған. Бар болғаны «сиқыршы, ақынсымақ, жын ұрған» деген сөздермен күстәналады.

Пайғамбарлық келмей тұрып та ол әділетсіздік пен қатыгездікті жақтамайтын. Әділдік іздеп шырыл-дағандарға ара түсетін «Хылфұл-Фудул» ұйымына мүше болғаны да сондықтан еді.

Мұғауияның ел басқарған (49/669 ж.ж.) тұсында Ислам әскерлері Ыстанбұлды тұңғыш рет қоршауға алды. Суфиян ибн Ауф (р.а.) басқарған үлкен бір жасақты Мұғауия Византияға бағыттап, өз баласы Язидтің де дәл сол жасақта болғанын қалап еді. Алайда Язид әр нәрсені бір сылтауратып жантәттілікке салынған соң әкесі де оны көп қолқалай қоймады. Соғысқа шыққан әскерлердің жолда аштық, ауру секілді небір қиындықтарға душар болғандығын естігенде, Язид: – «Мен қайтейін әскердің қиналғанын, Гүлсім жатса қасымда қыздай жаным», – деп өлеңдеткен күйі бармай қалып қойғандығы үшін өзіне риза кейіпте еді. (Үммі Гүлсім – Язидтің әйелі.)

Дыхиятул-Кәлби (р.а.) әңгімелеуде: Ардақты Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) маған бір хат беріп Византия патшасы Қайсарға жіберді. Патшаға барып хатты бергенімде қасында қызыл шырайлы, көк көзді, бұйра шашты жиені бар еді. Хаттың басы «Алланың елшісі Мұхаммедтен гректердің қожайыны Гераклийге» деп басталатын. Жиені осы сөзді оқи сала терең бір тыныстады да «бұл хатты оқуға болмайды» деп бір-ақ түйді. Қайсар бұның себебін сұрады. Жиені: «Бұл хатты жазған адам алдымен өз атын жазыпты да сені екінші орынға қойыпты, сөйтіпті де сені патша демей жай ғана қожайын деп көрсетіпті» деді. Патша қарсылық білдіріп, міндетті түрде оқуын бұйырды.

Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) сахабалары-мен отырған бір сәтінде өз-өзінен сәл-пәл жымиып: – Неге күлімсіредім, білесіздер ме? – деп сұрады. Сахабалары «Жоқ» дегенде, Пайғамбарымыз: – (О дүниеде есеп берілгенде) Құл шыр-пыры шыға өз-өзін ақтамақ болады, іле-шала Алла тағаламен арада мынадай бір әңгіме өрбиді мен соған еріксіз жымидым: Құл: – Сен мені тіршілігімде қиянаттан қорғамадың ғой? – деп сұрайды.

Пайғамбарымыз бір күні сахабаларына ораза ұстауды бұйырып, артынша былай деп қатаң ескерту жасады: – Мен рұқсат етпейінше кешке ешкім де ауыз ашпасын! Елдің бәрі жаппай ауыз бекітіп, ораза ұстады. Кеш түскенде жеке-жеке келіп, ауыз ашуға рұқсат алып жатты. Дәл осы тұста бір кісі жақындап келіп: – Уа, Расулалла! Екі қызым да күні бойы ораза ұстаған еді. Ұялғандықтан өздері келіп сізден рұқсат сұрай алмады. Рұқсат етсеңіз, оразаларын аяқтап, ауыздарын ашса жақсы болар еді, – деп өтініш білдірді.

Ағаштың құрамындағы целлюлоза мен лигниннің қызметі ауқымды. Әртүрлі өндіріс шикізаттарында қолданылатын целлюлоза қағаз өндірісінде де маңызды рөл атқарады.

Жер бетінде болып жатқан өзгерістерді бақылай отырып, қоршаған ортамыздың, бар жаратылыстың тіріліп құлпыра түсетінін көреміз.

Адам жүзіне қуаныш ұялайтын немесе өкініштен жүзі қап-қара болып түнеріп күңіренетін махшар күні, яғни адамдардың қайта тіріліп, есеп беретін күннің болатынына Аллаһ Тағала Құранда уәде береді.

Осы әлемде өте тамаша бір сақталу құбылысы бар. Адамның мәні сперма атты жасушада сақталады.

Ғалам мен адам арасында өте тығыз бір байланыстың бар екені анық. Бұл байланыс қос тіршіліктің екеуінің де жаратушысы бір екенін дәлелдейді.

Көктем мезгілінде құстардың әсем ән салып, сайрауы мен судың сылдырап аққан ағысын тыңдайық.

Егер қажеттіліктеріміз Аллаһ Тағаланың бізге деген қамқорлығының арқасында өтелмесе, барымызды салсақ та қол жеткізе алмаймыз.

Ол нығметтеріне өзгелердің араласқанын қаламайтыны секілді, нығметтері үшін айтылатын рахметтердің де басқаларға арналғанын хош көрмейді.

Ғаламда бір ізгілікпен мейірімділіктің бар екенін айдан анық байқаймыз. Мейірімділік – жанашырлық сезімі.

Ғаламдағы ең әлсіз, ең нәзік жаратылыстарға өте жақсы жанашырлық және жақсы күтім жасалады.

Қиямет қайымның болатынына ешкімнің шүбәсі жоқ. Тіпті, қазіргі ғылымның барлық саласы бұл мәселені мо-йындауда ауызбірлік танытып отыр.

Пайғамбарлар Пайғамбары (с.а.у.) ақтық сәтінде Хазіреті Айшаның алақанынан қолын тартып: «Аллаһым, ендігі жерде о дүниені қалаймын»[7] – дейді. Ал бір күн бұрын Оның (с.а.у.) былай дегені бар еді: «Аллаһ құлының еркіне қалағанынша бұл дүние нығметтері мен Өзінің қасында бар нәрселердің арасында таңдау құқығын берді. Құл Аллаһтың қасындағы игіліктерді таңдады»[8].

Махшәр – адам баласының әрі рухымен, әрі тәнімен тірілетін жері. Құран Кәрім осы тақырыпты баяндаған кезде жеке-жеке көріністермен бізге осылай суреттейді.

Аллаһқа иман етуден кейінгі адамзат баласының бақытты ғұмыр кешуі ақыретке иман етуге тікелей байланысты.

Әуелі, мынаны айта кеткен жөн: дін мен ғылымның арасында қайшылық бар деп ойлаған адамдардың айтып отырғандары – «ғылым» емес, «білім».

Ғылым да адам сияқты дүниеге келіп, сәбилік шақ, балалық шақ, жастық шақ, естиярлық шақ секілді даму кезеңдерін бастан өткізеді.

Толық дәлелденген мәліметтерді нақты тәжірибеде «ғылым» деп, нақты дәлелденбеген мәліметтерді «ықтималдылық» деп атаймыз.

Тереңіне дендеп бойламай-ақ, Құран мәтініне қатысты аз-кем зерттеу жүргізген кез келген адам тілдік, әдеби-көркемдік, стиль мен мағыналық тұрғыдан оның теңдесі жоқ жазба екеніне көз жеткізеді.

Лұт пайғамбар (а.с.) – араб түбегінде жайлап кеткен пұтқа табынушылықпен жан аямай күрескен, халықты бір ғана Жаратушыға иман келтіруге шақырған, осы бір қасиетті жолда өмірінің соңына дейін асқан сабырлылық пен төзімділік таныта білген Ибраһим пайғамбардың көкесінің ұлы. Оның пайғамбарлығы мен бүкіл өмірі Иордания мемлекетінің аймағында орналасқан Лұт көлінің маңайында өткен. Бүгінгі күні алақандай ғана жерге ие бұл тұзды көл кезінде ұлан-ғайыр алқапты алып жатқан, жағалай ірі қалалар қоныс тепкен, өте шұрайлы мекен болған. Сол қалалардың екеуінің аты күні бүгінге дейін әлі ұмытылмай, тіпті ғылыми қазба жұмыстары мұндай қалалардың тарихта расында да болғандығын дәлелдеуде. Бұлар: Шезум (Содом) және Оморе (Гомор) қалалары еді. Лұт (а.с.) осы Шезум қаласында тұратын.

Негізінде, періштелер мен жындар да белгілі бір пішінге еніп, көріне алады.

Америкалық дәрігер Ваттерс те су буының ион-дарға жиналу қағидасына сүйене отырып, арнайы камерада елес денені анықтады.

Айналамызда біз ести алатын қаншама дыбыс түрлері бар. Екі тастың соқтығысуынан шыққан дыбыс пен екі ағаштың немесе екі темірдің шығарған дыбысы – бір-бірінен өзгеше.

Материя атомдардан, атомдар да әр түрлі бөлшектерден тұрады, сондықтан таралып бөлшектенеді.

Рух «әмір әлемінен» келген саналы болмыс болғандықтан, материялық әлемдегі тіршілік иелеріне ұқсамайды.

Қазіргі уақытта рух шақыру сеанстары кең етек алып барады. Мұның кең таралғаны соншалық – көшедегі қарапайым адамдар да жын шақырумен айналысуға әуес.

Транс жағдайында рух үш өлшемді мекенге тәуелділіктен арқылы, төртінші, бесінші қабаттарды да асып өте алады.

Өзге тыңдау құрылғыларына сезіліп қалмау үшін теңіз түбінде де дәл осы тәсілмен сөйлесу жолдарын қарастыруда.

Аллаһтың сүйікті құлдары Аллаһтың іліміне сүйене отырып, болашақ туралы хабарлар айтқан.

Уақыт пен материядан ол екеуіне бағынбайтын рух арқылы ғана озуға болады. Өйткені, уақыт пен материя бар әлем рухқа жат.

Келешекке қатысты нақты болжам айту қиын. Болашақта не болатынын уақыт қана көрсетеді.

«Әмір» әлемінен келген рух материялық әлеммен байланыс құру үшін материалдық денелерді қажет етеді.

Бет – жанның айнасы болғандықтан өзгермейді, ол – адамның ішкі дүниесіне, жан сарайына ашылған терезе.

Клеткаларымыз үздіксіз жаңарған кезде, түріміз неліктен өзгермейді? Қас, көз, мұрын, ауыз дене құрылысымыз ненің күшімен өзгеріссіз тұр?

Өзіне тән міндеттерден, атап айтқанда, өзге өлшемдерге саяхаттаудан, серуендеуден, рухани әлемдерді аралауы, жүрек ісін арқалап Ұлы Жаратушысының алдында сан түрге еніп құбылудан рух та шаршайды.

Егер адамды үздіксіз өзгеріп тұратын клеткалардан тұрады деп есептесек, онда бір жылдан кейін ата-анамыз да өзгеріп, мүлдем басқа адамдар болып шыға келер еді.

Мидың функциясы – жүйке жасушаларындағы биохимиялық реакциялар болып табылады.

Жан денеден шыққан сәтте орталықтан басқарылған басқару жүйесі жұмысын тоқтатады.

Жын-шайтандардан қорғанудың екінші маңызды шарты – үздіксіз дұға етуді әдетке айналдыру, бұны құлшылық ниетімен жасау.

Біз «Жын деген мынау», – деп дөп басып айта алмасақ та, заттарға еніп, әсер ете алатын олардың қабілетті тіршілік иесі екендігі анық.

Құран аяттары бізге метафизикалық әлемдерді аралатып, рухани тіршілік иелерімен жүрек пен сезім тілінде сөйлесе алатын әлемдерге жетелейді.

Сиқырға сенбейтіндер – мұны діннің бір бөлшегі деп санайтын дінсіздер немесе рухани сауаты жоқ надан адамдар.

Ол жағы адамның жаратылысына байланысты. Алайда, бұл қасиет адамды басқалардан артық көрсетіп дараламайды.

Періште мен жындар қабілеттерімен біздің әлемдегі шарттарға бейімдеп бейнеге еніп көріне алады.

Бір тамшы суда миллиондаған тіршілік иесін жаратқан, 1 куб мм қанда 4-5 млн. эритроциттерді (қызыл түйіршіктерді) жүгірткен.

Егер адамның қолында бес емес, жалғыз саусақ, қолдарының орнында қанат, аяқтарының орнында пілдің аяғы болғанда осылардың бәрін жасай алар ма еді?

Заттық денелердің өзінде осындай қасиет болса, онда рухты, періште мен жындарды көрмеуіміз – табиғи нәрсе.

Дене тұрғысынан адамдар мен періштелерден, саналылық тұрғысынан өсімдік пен жануарлардан бөлекше жаратылған.

Араб тілінде «жын» деген сөз «жабулы, бүркемелі» дегенді білдіреді.

Аллаһ тағала мен ақырет күніне деген сеніммен қатар, періштелерге сенудің де адам баласына көптеген пайдалы тұстары бар.

Аллаһ пендесін тікелей Өзі немесе періштелері арқылы қорғайтын кездері болады.

Періштелер нұрдан жаратылған, сондықтан олардың жаратылыстарында нұр басты рөл ойнайды.

Аят пен хадис – періште, рух, жындар мен олардың көсемі шайтандардың бар екеніне жеткілікті дәлел.

Үлкен әулие кісілердің бірі Ибраһим Хаққы бала кезінен бастап көп жыл бойы Исмайыл Фақыруллаһтың шәкірті болған. Фақыруллаһтың жақсы тәрбиесін көрген Ибраһим бір күні қолына құмыра алып бастауға барды. Құмырасын суға толтырып жатқанда қасына жақындаған бір атты: – Әй, бала, тұр былай жолдан! – деп, сонадай жерден әкіреңдеп, атымен баса-көктей бастауға беттеді. Ибраһим құмырасын алып, шетке шықпақ болып еді, атты кісі бұны қорқытып зәресін ұшырайын деген ниетпен атымен басып кетердей ентелей берді. Ибраһим құмырасын жерге қоя салып аттың аяғына түсіп кетпей, өз басын аман алып қалмақ болып шегіншектеді.

Зұлқарнайн (а.с.) бір күні әлдеқандай елге тап болыпты. Олардың бар іс-әрекеті нәпсісін жеңу мен өлім қорқынышын сейілтуге бағытталған екен. Қолдарында бұ дүниелік еш байлық жоқ еді. Тек қана көкөніспен күн көретін. Көкөністерін күтіп-сақтауға барынша көңіл аударатын. Сонымен қатар, бұл елде әркім өз қабірін өзі қазып, күн сайын тазалық жасап, сол қабірде ғибадаттарын өтейтін. Зұлқарнайн (а.с.) бұлардың басшысын шақыртты. Басшысы: – Маған ешкім керек емес. Мені керек еткен адамның өзі келсін, – деді.

Һижреттің 17-18 жылдары Шам төңірегінде «Әмуас» деп аталатын оба ауруы кең тарады. Ең алғашқы шыққан жері Палестинаның Әмуас аймағы болғандықтан осылай аталған. Бұл жұқпалы ауру әкелген кеселден 25 мың адамның өмірі қиылып, тіпті үлкен сахабалардың қатарындағы Әбу Үбәйда ибн Жәррах пен қоса Муаз ибн Жәбал да айықпас дерттің қармағына іліккен-ді . Сол жылы Омар (р.а.) Шамға бармақ болып жолға шықты, оны ірі қолбасшыларымен бірге Шам әкімі Әбу Үбәйда қала сыртынан күтіп алды. Бірақ Шамда ауруының тарағанын естіген соң халифа мен сахабалары қалаға кірместен кері қайтуды жөн көрді. Оны естігенде Әбу Үбәйда (р.а.) таңырқап: – Алланың тағдырынан қашқаның қалай? – дегенде, Әзірет Омар оған қарап: – Иә, Алла жазған тағдырдан және Соның тағдырына қашып бара жатқан жоқпын ба?! Сен түйелеріңді бір жағы жоңышқа, бір жағы жусанды бетке жайып түйелерің қайсысынан оттаса да сен Алланың тағдырымен жайған болып саналмайсың ба? – деп ойланта жауап қайырды.

Әзірет Омардың (р.а.) ел басқарған уақытында (һижри санақ бойынша 14 жыл) ирандықтар мен мұсылман арабтар арасында атақты «Қадисия» соғысы жүріп жатқан болатын. Ол тұс мұсылмандардың қолбасшысы Сағд ибн Әбу Уаққастың (р.а.) денесіне сыздауық қаптап шығып, түрегеп тұруының өзі мұң болып қатты қиналған кезі еді. Ол сонда да басын жастыққа сүйеген қалпы арнайы орындық жасатып, әскерлерді ту сыртынан бақылап отыруды жөн көрді. Алайда дәл осы сәт әскерлер орналасқан жердің маңайындағы бір абақтыда Әбу Мыхжан деген өзі ақындығымен жұртқа танымал батыр кісі жатты.

Бір кісі Сүлеймен пайғамбардың сарайына сәске уақытында есі шыға жүгіріп келіпті. Тығыз шаруасы бар екендігін айтқан ол, Сүлейменмен (а.с.) кездестіруді өтініпті. Дегбірі қашып өңі құп-қу болып кеткен оған Сүлеймен пайғамбар: – Жайшылық па? Мұнша неге қорықтың? Себебі не? – деп сұрапты. Әлгі кісі бойын билеп алған үрейден әліде арыла алмаған кейіпте: – Бүгін ертеңгісін дәл қарсы алдымнан өңі сұсты Әзірейілді (а.с.) көрдім. Маған тесіле қараған күйі алыстай берді. Шамасы, менің жанымды алуға ниеттенген секілді, – депті жан-жағына жалтақтап.

Ең алдымен, Аллаһ тағала әуел бастан құлдарының болашақта қалай жүріп-тұратын, жұмақтық не тозақтық амалдар істейтінін біледі және білгендіктен жазады.

Тегіннен-тегін, толасыз беріліп жатқан нығметтерге деген шүкіршілігімізді өзіміздің жасаған құлшылықтарымызбен толық өтей алмаймыз.

Ешқандай күнә не басқа да жиіркенішті іс адамның еркінен тыс орындалмайды.

Ләухы Махфұздан басқа Аллаһ тағаланың тағы бір «Ләух маху және исбат» деген кітабы бар.

Адам баласы кейде тағдырға тіл тигізіп жатады әрі «адам тағдырдың мәжбүрлеуімен жүріп-тұрады, пенденің өз еркі жоқ» деп ойлайды.

Егер адамның жеке ықтияры болмай, барлық нәрсені тағдырдың мәжбүрлеуімен істейтін болса, онда неліктен ар өртеніп азап шегеді

Аллаһ тағаланың ілімі уақыт категорияларынан тыс болғандықтан Оған кеше, бүгін деген ұғымдардың еш айырмашылығы жоқ.

Жаратылыстың жалпы тағдыры мен жаратылуы Аллаһ тағалаға қатысты. Бұған адамның еркінің ешқандай ықпалы мен қатысы жоқ.

Аллаһ тағаланың «қалауын» Құран мен жаратылыс бейнесінде ап-анық түрде көреміз және сеземіз.

Адам істейтін нәрселерін ең алдымен ой елегінен өткізіп, қиялында бейнелеп, содан кейін жоспарлайды да оларды біртіндеп жүзеге асырады.

«Рух» мәселесімен арнайы шұғылданатын адамдар рухты адамның көшірмесі болып табылатын елес денесі ғана емес, сонымен қатар оның бүкіл тағдыры жазылған «кітабы» деп санайды.

Адамның табиғатында жақсы мінез-құлық пен қабілеттерді иеленіп мақтанатын, тіпті шектен шығып, менмендікке салынатын тұстары бар.

«Қадар» – араб тілінде «өлшеу, пішінге келтіру, қалыпқа салу» дегенді білдіреді.