Хадис пен сүннет діннің негізінен саналады. Мұны осы саланың білгір ғұламалары ертеден-ақ солай мақұлдаған.

Дұрыс сөйлей білу де өнер. Жүйесін тауып айтқан сөз жүрекке жетіп, жүйені босатады және адамды жәннаттай жайлы мекенге лайық етеді.

Тек микроскоппен ғана көрінетін және өмірге өте қатерлі ауру түрлеріне себеп болуы мүмкін микроптарға қатысты кей ескертпелерді Пайғамбарымыздың хадистерінен кездестіреміз.

Жаратылыстың ең ардақтысы болған адам баласына[1] Алла Тағала тарапынан айрықша игіліктер берілген.

Алла елшісі өмір сүрген жылдарында өзіне мойынсұнуды және сүннетін ұстануды діннің ажырамас бір бөлігі ретінде қарастырған. Айтқан әрбір сөзінің кейінгі ұрпаққа жеткізілуіне айрықша мән берген.

Ол бүкіл өмірінде дінді Аллаға арнап, тек қана Оған құлшылық қылды... Жүрегі тек Оның жаратушылық шеберлігін ардақтап соқты... Көзі барлық жерде Оның жаратқандарына бағытталды...

Пайғамбарымыздың (салаллаһу алейхи уа сәлләм) пайғамбарлыққа дейінгі жағдайын қарастырмас бұрын пайғамбарлардың пайғамбар болуынан бұрынғы жағдайларына қатысты жалпы шолу жасаудың үлкен пайдасы бар деп ойлаймыз.

Иса Пайғамбардан хабар жеткізу мәселесінде беделділер ретінде алғашқы ұрпақта хауарилер, кейін шіркеу басшылары саналатын.

Құран Кәрімнің алғаш алушысы Пайғамбарымыз саллалаһу алаһи уасаллам, әр тақырыпта жолбастаушы болғандықтан,

Аллаһ Расулының және басқа да пайғамбарлардың адам болулары – олар үшін кемшілік емес, керісінше, кәмілдік.

Исламдағы заңдылық секілді, қажеттілік те негізгі бастауын Алланың Кітабынан және Расулының (с.а.у.) сүннетінен алады.

Ислами таным бойынша адамды сипаттағанда – «мәдәниюн-биттаб» (жаратылысынан мәдениетті) делінеді. Адамзат баласының гені тура бір қауым болып өмір сүру бойынша жүйеленгендей.

Хижри жыл санағы бойынша алғашқы үш ғасыр Ислам ілімдерінің қалыптасу кезеңі.

Мұсылмандар үшін Ислам дінінің екі негізгі қайнар көзінің бірі болған хадистердің жинақталу тарихы өте маңызды.

Қазақ халқының сан ғасырлық тарихы мұсылмандық ұстанымнан ауытқымай келе жатқандығы шәк келтірмес ақиқат.

Шапағатты Алла Тағаланың кеңшілігі деп ұққан жөн. Өйткені, бұл Оның ақырет күні күнәхар құлын өзге сүйікті құлдарының өтінішімен кешіріп, рақымына бөлеуі.

Бір ата, бір анадан тараған адам баласының татқаны бір, тағдыры бөлек болып мынау тұрлауы жоқ жалған дүниенің сан қырынан бақыт іздеп сандалғанымен тұрақтар жері, дамуы мен өсіп өркендеуіне себеп болар ең негізгі нәрсе бейбітшілікекенін әркім біле бермейді.

Ру'иәтуллаһ сөзінің мағынасы Алла Тағаланың ақыретте пенделерге көрінуі. Бұл әһлі cуннә уәл жәмаға мен мұғтазила ағымының арасында пікір қайшылығын тудырған ақидалық мәселелердің бірі.

Уақыт – Алла Тағаланың адам баласына бұл дүниеде сыйға тартқан ең маңызды капитал. Дүниедегі сынақтан өту осы капиталды дұрыс қолдануға байланысты.

Қазіргі таңда, «ғылыми білім» - өмір мен жаратылыстың құнын өлшеуде жалғыз критерия.

Имам Әбу Ханифа көзқарасы бойынша, иман – жүрекпен мақұлдап, растау.

Бұл өмірде біреудің маңдайы жарқырап бақытқа белшесінен батса, енді біреу соры ашылмай өмірден өтіп жатады.

Имам Ағзам Әбу Ханифа хазірет – ақидаға қатысты жазған еңбектерімен Әһли сүннет сенімінің негізін салған ең елеулі ғұламалардың бірі.

Алла тағаланың көркем есімдерінің бірі – әр-Раззақ. Араб тіліндегі «әр-Раззақ» сөзі ризықтандырушы, ризық беруші деген мағынаны білдіреді.

Харижилік – исламның алғашқы ғасырында саяси мақсатта пайда болған, діни-саяси тақырыптарда әсіре көзқарас, іс-әрекеттерімен танылған топ.

«Ажал» сөзінің тілдік мағынасы – уа­қыт, ме­зет де­генді біл­ді­ре­ді. Шари­ғат­ тер­мин­інде – тіршілік иесі үшін бел­гі­лен­ген өмір­дің бі­туі немесе өлім уақы­ты­на ай­ты­ла­ды.

Қасиетті Құран – кәламулла. Яғни, Алланың кәламы. Кәлам – Алла тағаланың зати (затында), қадим (ежелден бар) сипаты, кейіннен пайда болмаған.

Қасиетті Құран – тілдік және мазмұндық сәйкестігі ғажап, адам баласына өмірдің мәні мен жаратылу мақсатын баяндайтын сырлы кітап.

Бүкіл жаратылыс – шексіз құдірет иесі бір Алла тағаланы танытып тұрған дәлел.

Адам баласының тәбиғатына ләззатқа толы мәң­гі­лік­ті аң­сау сезімі берілген.

«Тадил» тұрғызу, түзету, дұрыстау деген мағынаны білдіреді. «Аркан» сөзі рүкіннің көпше түрі ретінде қиям, руку және сәжде секілді намаздың негіздерін білдіреді.

Әділетті халифалар заманында белең алған радикалды ағымдардың ушықтырған ақидалық мәселелерінің қатарында күнә жасаған адамға қатысты шариғи тұрғыдан үкім беру ісі халықты дүрліктірді.

Мезгіл мен мекен (уақыт пен кеңістік) ұдайы өзгеріс үстінде. Сондықтан, адам баласы осы өзгерістерден қалыс қалмай, өмірінің әрбір сәтін мәнді де мағыналы өткізу үшін өзін-өзі жетілдіруге мейлінше ден қойып, рухани болмысын тың дүниелермен толықтыруға ұмтылуы тиіс.

Фетхуллаһ Гүлен әлемге әйгілі француз басылымы «Лэ Монде» газетінде жариялаған мақаласында экстремизм және лаңкестікпен күресу мәселесінде халықаралық қауымдастық пен мұсылмандарға маңызды мәлімдеме жасады.

Известная французская газета Le Monde опубликовала статью исламского богослова Фетхуллаха Гюлена, в которой он поднял тему борьбы с терроризмом.

Ғайбаттың ішінде оны басқа түрлерімен салыстыруға болмайтындай қауіпті бір түрі бар. Ол бір қауымды, бір қоғамдық қозғалысты немесе жамағатқа жол көрсетуші көрнекті өкілді ғайбаттау.

Өзін мерт қылу арқылы шабуылдау мәселесіне кіріспей тұрып, тақырыптың ашылуына сеп болар жалпылық сипаттағы екі жайға тоқталып өткен пайдалы.

Бірқатар ұйымдардың дін атын жамылып жасап жатқан қылмыстарын, өзін-өзі жарып жіберу және басқа да осыған ұқсас оқиғалардың орын алуын сыртқы күштердің ықпалымен байланыстыруға бола ма?

Қате-кемшіліктеріміздің бізге жөнімен айтылуы және біздің сол сынды дұрыс қабылдауымыз – кемелдікке жету тұрғысынан маңызды болмақ.

Мінез, болмыс деген мағынаға келетін «хулюқ» ұғымы – жаратылыстың ең маңызды мақсаты және оның шынайы тереңдігінің көрінісі болып табылады

Нәпсі – тәкәппарлық, өркөкіректік, өзімшілдік, қызғаншақтық, әділетсіздік, өшпенділік сынды нысайдың көрінісі.

Діннің негізі Алла Тағаланың бар және бір екендігін, Құдіретті күш иесі екендігін мойындап, іс-әрекеттерді оның разылығына лайықты түрде жасауға тырысу.

Исар – Хақ тағала жолында болу және Оған иман келтірген өзге де жандар үшін жанын пида етуден таймайтындай мәрттік қасиеттің шыңы болып саналады.

Хазірет Ибраһимнің дұғасын жан-жақтылы түсіну ең алдымен «фитна» сөзін жақсы түсінуге байланысты.

Сұқбаттар мен жазған дүниелерде жиі тоқталатын көрегендікпен әрекет ету мәселесін қалай түсіну керек? Оны өмірде қалай іске асыра аламыз?

Адамзат тарихтың еш бір дәуірінде бүгінгі жеткен материалдық мүмкіндікке бұрын ешқашан жеткен емес және мұндай сән-салтанат пен шексіз тұтыну түсінігі шарықтап аспандаған емес десек, асырып айтқан бола қоймаспыз.

Отбасының діни білімі деген кезде ойымызға баланың отбасындағы діни және аһлақи құндылықтары бағытында алған тәрбиесі ойымызға оралуы керек.

«Хадис» сөзі терминологиялық тұрғыдан хазірет Пайғамбардың (с.а.у.) сөзі, іс-әрекеті, мақұлдаулары, дене бітімі мен аһлақи сипаттары және өзіне тән хабарларын білдіреді.

Күнә – ұшқалақтана жүріп бір шұңқырға аяқасты құлап кеткендік болса, тәубе – амалын тауып, әп дегенде сол шұңқырдан шығу.

«Сұхбаттастарға сенім ұялату» деген не әрі бұл міндетті атқарғанда болашақ ұрпақтар алдында сын мен сөгіске қалмау үшін қандай тұстарға көңіл бөлу керек?

Көзің харамға түсіп кетсе, бір минут та өткізбестен жасап қойған күнәң үшін Алладан кешірім тілеп, жайнамаз тауып, сәждеге бас қойып, тәубе еткенің жөн.

Әуелі мынаны айтқан жөн, бұл дұғада аталған мәселелердің әрбірі ардақты пайғамбарлардың елеулі қасиеті болып табылады.

Біз осынау берекелі әрі нұрлы айды барынша тиімді қолдануымыз керек. Тіпті үйде қонақ келмеген ауызашарымыз болмауы тиіс.

Бүгінгі таңда операция, іс-қимылдарымен бүкіл әлемді шулатқан террорлық бәлекет көбіне ислам атынан дін бетпердесін қолдануда.

Иә, сыпайы мінез – адамдағы ізгі қасиеттің бірі. Қазақ атамыз «Жылы-жылы сөйлесең, жылан інінен шығады, Қатты-қатты сөйлесең, мұсылман дінінен шығады» деп бекер айтпаған.

Исламда қан төгу, жер иемдену, олжа түсіру үшін соғысқа жол берілмейді. Исламда соғыс көбіне қорғану мақсатын көздейді. Жихад тек Алланы тануға кедергі жағдайлармен күресуді, халыққа Алланы жақынырақ таныта түсуді білдіреді.

«Әдеттегіше кешкі жаңалықтарды қарап отырған Ахмет ағаның көңілі алабұртып әр хабар сайын бұзыла түсті.

Адам өмірінің маңызды сатыларының бірі саналатын үйлену ата-ана болу мүмкіндігін береді.

Ұлы Жаратушы Өзінің қасиетті кітабы Құран Кәрімнің көптеген аяттарында жер мен көктегі барлық нәрсені адам баласының игілігі үшін жаратқандығын айтады.

Кез келген қоғам мінез-құлқы мен әрекет-қозғалысы әрқилы болып келетін сан алуан адамдардан құралады. Бес саусақтың бірдей болмайтындығы секілді қоғамда өмір салттары өзгеше, қоғамнан жырақ адамдар да өмір сүреді.

Ауруға шалдыға қалсақ, дереу одан айығу жолдарын іздейміз. Ол үшін кейде ұйықтаймыз, кейде дұрыс қоректенуге тырысамыз немесе дәрі ішеміз. Дәрі ішектерге қалай сіңіп, денеге қалай тарайды?

Қазіргі таңда көп кісілерде кездесетін жеке бастың бұзылуының бір түрі – «бейәлеуметтік тұлға». Оның белгілері: заңды мойындамау, қалағанын ғана қалаған кезде істеу, өзгені ойламау.

Мегаломания – қоғамдағы мәселелерді шешілмес қылған психологиялық проблемалардың бірі.

Гауһар тастардан салынып жатқан ғажайып бір сарайды көрдіңіз делік. Оның құрылысына жұмсалған маржан тастардың бір бөлігі тек Қытайдан ғана табылады.

Ең әлсіз және кішкентай тіршілік иелерінен ең жабайы жан-жануарларға дейін бүкіл табиғатта өзара көмек пен бірбірін қолдау мысалдарын көруге болады.

Жалпы қазақ халқының Ислам дінін ұстанып келе жатқанына мың жылдан астам уақыт өтті. Осы кезең аралығында ислам өркениетіне сүбелі үлес қосқан қазақ даласынан шыққан жарық жұлдыздар баршылық.

Дініміз Исламда ұлттық дәстүрдің өзіндік орны бар. Шариғаттың негіздеріне қайшы келмеген дәстүрлерге дініміз оң қабақпен қарайды.

Дін жаратылысқа сай түрде адамзат тарихымен бірге бастау алады.

Ислам тарихында өте маңызды бетбұрыс кезеңі хазірет Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) дүние салып, бірінің артынан бірі сан қилы оқиғалар өрбіген тұс болғаны даусыз.

Ислам тарихында баға жетпес ұлы тұлғалардың бірі – хазірет Али екені күмәнсіз.

Хазірет Осман кезеңін баяндайтын еңбектерде бүліктер жайын сөз еткенде бірнеше мәселеге тоқталып өтеді.

Хазірет Осман кезіндегі қоғамдық береке мен байлықтың кейіннен Османға қарсы бүлік пен сойқан себептерінің бірі болғаны анық.

Хазірет Османның айрықша қасиеттерінің тағы бірі – кішіпейілділігі мен тақуалығы. Ол өмірінің басында қандай болса, соңында да сол қалпын сақтаған.

Адалдықтың көсемі хазірет Әбу Бәкір мен хақтың айтулы үлгісі хазірет Омардан кейінгі кезек ар-ұяттың өнегесі хазірет Османға (р.а.) келді.

Пайғамбарымыз бақиға аттанған кезде бүкіл сахабалар секілді хазірет Омар (р.а.) да есінен ауғандай күй кешті. Алғашында көңілі бұған сенбей, «Расулалла бақилық болды» дегендердің аяқ-қолын шабатынын айтып мешітте айқай салды.

Хазірет Мұхаммед (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) «Егер менен кейін пайғамбар келсе, ол Омар болар еді»[1] деген.

Хазірет Омар (р.а.) хазірет Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) іргесін қалаған Ислам мемлекетін ғылыми негізде құрған. Бұл қасиетімен де көп іске бастама бола білген.

Әбу Бәкірдің (р.анһу) өмірінің ең керемет кезеңі Пайғамбарымызбен (саллаллаһу алейһи уә сәлләм) һижрет сапарына бірге аттанған кезеңі болса керек.

Әбу Бәкір радиаллаһу анһу атақты Піл оқиғасынан екі жыл алты айдан соң дүниеге келген. Толық аты-жөні: Аблуллаһ ибн Осман ибн Амир ибн Амр ибн Каъб ибн Саъд ибн Мурра Тайми.

“Ханафи” мектебінде ер жетіп білім алған, оны терең меңгеріп ары қарай дамытқан имам Матуриди рахимаһулла, “Аһлу сунна уа жамағаттың” көрнекті екі имамының бірі болған.

Имам Ағзам Абу Ханифаның көрнекті шәкірті, Ханафи мазһабының үлкен мужтаһид ғалымы Абу Юсуф Яаъқуб ибн Ибраһим рахимаһулла 731 ж. Куфа қаласында дүниеге келген.

“Аһли сунна уал- жамағаның” үлкен имамы, Ханафи мазхабының негізін салушы бай білімімен және көркем мінезімен танымал болған.

Мәжаның ұлы деп танылған үлкен мухаддистің (хадис ғалымы) толық аты-жөні Әбу Абдуллаһ Мухаммад ибн Язид Рәбәъи 824 жылы Парсы шығанағының солтүстігінде орналасқан Қазуин қаласында дүниеге келген.

Хадис ілімінен азды-көпті хабары барлардың бәрі сахабалардың арасында хадис риуаяты мәселесінде хазірет Әбу Хұрайраның (радиалаһу анһу) орны ерекше екенін біледі.